آیه 30 سوره ذاریات

قالُوا كَذلِكَ قالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ (30)

قالُوا كَذلِكَ‌: گفتند ملائكه بعد از تعجب او همچنين كه بشارت داديم تو را، قالَ رَبُّكِ‌: فرموده است پروردگار تو و ما از قول او خبر مى‌دهيم نه به رأى خود، پس به جهت تسهيل وجود ولد گفتند: إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ‌: بدرستى كه خداى تعالى او است حكم كننده به وجود ولد براى تو، دانا به عقيمى تو و به جميع خفاياى امور، و هر كه متصف به اين وصف باشد قول او حق و وعده او صدق خواهد بود مروى است كه جبرئيل وقتى تعجب ساره را مشاهده نمود او را گفت نظر كن به سقف خانه خود. ساره چون نگاه كرد ديد كه چوبهاى خشك كه در سقف خانه كشيده بودند همه سبز شدند و ميوه بر آنها ظاهر شد، پس نزد اين حال اطمينان تام در وجود ولد او را حاصل شد.

خلاصه: چون حضرت ابراهيم عليه السّلام بدانست كه ايشان ملائكه و نازل شدن ايشان به اين هيئت مجموعى خبر به امرى عظيم خواهد بود،

«1» منهج الصّادقين، ج 9 ص 43.

جلد 12 - صفحه 270

هَلْ أَتاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْراهِيمَ الْمُكْرَمِينَ «24» إِذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ قَوْمٌ مُنْكَرُونَ «25» فَراغَ إِلى‌ أَهْلِهِ فَجاءَ بِعِجْلٍ سَمِينٍ «26» فَقَرَّبَهُ إِلَيْهِمْ قالَ أَ لا تَأْكُلُونَ «27» فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قالُوا لا تَخَفْ وَ بَشَّرُوهُ بِغُلامٍ عَلِيمٍ «28»

فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَها وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ «29» قالُوا كَذلِكَ قالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ (30) قالَ فَما خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ (31) قالُوا إِنَّا أُرْسِلْنا إِلى‌ قَوْمٍ مُجْرِمِينَ (32) لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجارَةً مِنْ طِينٍ (33)

مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ (34) فَأَخْرَجْنا مَنْ كانَ فِيها مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (35) فَما وَجَدْنا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ (36) وَ تَرَكْنا فِيها آيَةً لِلَّذِينَ يَخافُونَ الْعَذابَ الْأَلِيمَ (37)

ترجمه‌

آيا رسيد بتو خبر ميهمانان ابراهيم كه گرامى داشته شدگان بودند

وقتى كه وارد شدند بر او پس سلام كردند گفت سلام بر شما گروه ناشناختگان‌

پس آهسته روان شد بسوى اهل خود پس آورد گوساله‌اى فربه‌

پس نزديك نمود

جلد 5 صفحه 66

آنرا بطرف ايشان گفت آيا نميخوريد

پس بدل گرفت از ايشان ترسى گفتند نترس و بشارت دادند او را به پسرى دانا

پس پيش آمد زنش با فرياد پس زد بر روى خود و گفت پيرزنى نازا

گفتند اينچنين گفت پروردگارت همانا او است درست كار دانا

گفت ابراهيم پس چيست كار شما اى فرستادگان‌

گفتند همانا ما فرستاده شديم بسوى گروهى گناهكار

تا فرو فرستيم و بيافكنيم بر آنها سنگهائى از گل‌

با آنكه نشان كرده شده باشد نزد پروردگار تو براى از حدّ در گذرندگان‌

پس بيرون برديم هر كه بود در آن از مؤمنان‌

پس نيافتيم در آن جز خانه‌اى از منقادان‌

و بجا گذاشتيم در آن علامت و نشانه‌اى براى آنانكه ميترسند از عذاب دردناك.

تفسير

خداوند متعال قصّه مهماندارى حضرت ابراهيم و تعقّب آن بعذاب قوم لوط را مكرّر ذكر فرموده براى تهديد كفّار مكه چون آثار باقيه آنرا در سفر مشاهده مينمودند و عبرت نميگرفتند چنانچه در سوره اعراف و هود و حجر مفصلا بيان شد و اينجا به پيغمبر خود ميفرمايد آيا قبلا رسيد بتو خبر ميهمانهاى عزيز و محترم حضرت ابراهيم جدّ امجدت يعنى مسلما رسيده است و ما براى اهتمام بذكر آن تجديد مينمائيم وقتى كه چند نفر از ملائكه مقرّب نزد خدا بر آنحضرت وارد شدند و سلام نمودند و حضرت بوجه احسن ردّ فرمود چون آنها گفته بودند سلاما يعنى سلام ميكنيم سلام نمودنى و حضرت جواب فرمود سلام يعنى سلام بر شما و جمله اسميّه براى دلالتش بر دوام و ثبوت آكد است و ضمنا اظهار فرمود كه شما را بجا نميآورم و براى آنكه آنها مانع از آوردن غذا نشوند مخفيانه نزد اهل بيت خود رفت و گوساله فربهى كباب كرده نزد ايشان حاضر فرمود و گفت چرا ميل نمى‌كنيد و گفته‌اند آن زمان از مواشى جز گاو چيزى نداشت و آنها از خوردن امتناع نمودند و حضرت ترسيد مبادا قصد سوئى داشته باشند ولى اظهار نفرمود و آنها متوجّه شدند و عرضه داشتند نترس ما ملائكه‌ايم و از جانب خدا آمده‌ايم براى عذاب قوم لوط و بشارت دادند آن حضرت را بولادت حضرت اسحق پيغمبر از ساره خاتون براى او پس ساره زوجه دائمه آنحضرت كه تا آن تاريخ نازا بود و پيرو يائسه شده بود اقبال بايشان نمود در

جلد 5 صفحه 67

حاليكه از شوق فرياد ميكرد و با دست بصورت يا با انگشتان به پيشانى خود ميزد و از امام صادق عليه السّلام در مجمع راجع باين قسمت نقل نموده كه اقبال نمود در حالى كه در ميان جماعتى بود چون صرّه بمعناى جماعت هم ميباشد و قمّى ره علاوه فرموده كه پس پوشاند صورت خود را و ظاهرا زدن از روى تعجّب و پوشاندن از باب حيا باشد در هر حال پس از اقبال بملائكه گفت چگونه من اولاددار ميشوم با آنكه پير زنى نازا ميباشم و آنها گفتند خدا اين طور فرموده و افعال او بر طبق حكمت است و مصلحت بندگانرا بهتر ميداند و هر چه بفرمايد حق است و واقع خواهد شد و حضرت ابراهيم فرمود كار مهمّ شما فرستادگان خدا چيست كه جمعا در اين حدود آمده‌ايد عرضه داشتند ما براى عذاب قوم لوط كه مرتكب جرم بزرگى ميباشند فرستاده شديم و ضمنا مقرّر شد كه قبلا خدمت شما برسيم و سلام و بشارت را عرضه داريم و مأموريّت ما آنستكه آنها را بسنگى كه از گل ساخته و متحجّر شده و بدست قدرت الهى براى سر آنها نشان كرده شده نيست و نابود نمائيم چون آنها بكلّى از حدّ خودشان تجاوز نموده‌اند پس خدا ميفرمايد ما حكم كرده بوديم بخروج هر كس كه اهل ايمان و تقوى باشد از آن آباديها كه قوم لوط منزل داشتند ولى نيافتيم يعنى نيافتند مأمورين ما در آن قرى جز يك خانوار كه لوط و دو دخترش بودند از كسانيكه منقاد و مطيع اوامر ما شدند و باقى گذارديم در آنحدود آثار منازل ويران شده را براى عبرت و تنبّه كسانيكه از عذاب خدا ميترسند نه اشخاص بى‌باك بى‌فكر كه از همه چيز غافلند و بالاخره بجزاى خود خواهند رسيد.

قالُوا كَذلِك‌َ قال‌َ رَبُّك‌ِ إِنَّه‌ُ هُوَ الحَكِيم‌ُ العَلِيم‌ُ (30)

گفتند ملائكه‌ ‌به‌ ساره‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ نحوه‌ فرموده‌ پروردگار تو محققا ‌او‌ حكيم‌ و عليم‌ ‌است‌ تمام‌ كارهاي‌ ‌او‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و علم‌ ‌است‌ و ‌در‌ جاي‌ ديگر مي‌فرمايد ‌که‌ ملائكه‌ ‌به‌ ساره‌ گفتند: أَ تَعجَبِين‌َ مِن‌ أَمرِ اللّه‌ِ رَحمَت‌ُ اللّه‌ِ وَ بَرَكاتُه‌ُ عَلَيكُم‌ أَهل‌َ البَيت‌ِ هود آيه 76.

خداوند قادر متعال‌ همين‌ نحوي‌ ‌که‌ آدم‌ و حوا ‌را‌ بدون‌ پدر و مادر آفريد و عيسي‌ ‌را‌ بدون‌ پدر و حمل‌ مادر موسي‌ ‌را‌ ‌تا‌ حين‌ ولادت‌ مخفي‌ فرمود: قدرت‌ دارد ‌از‌ شوهر پير و زن‌ عجوز عقيم‌ اولاد بياورد لذا.

قالُوا ملائكه‌ ‌که‌ ‌در‌ اينجا بشارت‌ ‌به‌ ابراهيم‌ دادند و ‌در‌ سوره هود بشارت‌ ‌به‌ ساره‌ و معلوم‌ مي‌شود ‌که‌ ساره‌ ‌هم‌ حاضر ‌بود‌ و بشارت‌ ‌به‌ ‌هر‌ دو داده‌ شد گفتند: ‌به‌ ساره‌.

كَذلِك‌َ قال‌َ رَبُّك‌ِ ‌ما ‌از‌ پيش‌ ‌خود‌ نمي‌گوئيم‌ فرمان‌ خداست‌ مأمور هستيم‌ ‌به‌ ‌شما‌ ابلاغ‌ كنيم‌.

جلد 16 - صفحه 277

إِنَّه‌ُ هُوَ الحَكِيم‌ُ تمام‌ كارهاي‌ ‌او‌ ‌از‌ روي‌ حكمت‌ و مصلحت‌ ‌است‌ ‌به‌ جا و ‌به‌ موقع‌.

العَلِيم‌ُ عالم‌ ‌به‌ همه‌ چيز ‌هم‌ شيخوخيت‌ ابراهيم‌ ‌را‌ مي‌داند و ‌هم‌ عجوز و عقيم‌ تو ‌را‌ مي‌داند و قدرت‌ نمايي‌ مي‌كند ‌که‌ إِذا أَرادَ شَيئاً أَن‌ يَقُول‌َ لَه‌ُ كُن‌ فَيَكُون‌ُ.

]

(آیه 30)- ولی قرآن در این آیه پاسخ فرشتگان را به او نقل می‌کند: «گفتند:

ج4، ص544

پروردگارت چنین گفته است و او حکیم و داناست» (قالُوا کَذلِکَ قالَ رَبُّکِ إِنَّهُ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ).

گر چه تو پیر زن فرتوتی هستی و شوهرت نیز چنین است، اما هنگامی که فرمان پروردگار تو صادر شود و اراده‌اش به چیزی تعلق گیرد بدون تردید تحقق می‌یابد

آغاز جزء 27 قرآن مجید

ادامه سوره ذاریات